Η κατάσταση στη Λίμνη Ζηρού. Τι έχουν να πουν επιτέλους η Τοπική Αυτοδιοίκηση και ο Νομαρχής για το θέμα;

Η εικόνα μιας κατακόκκινης λίμνης, που πρόβαλε ένα σούρουπο, δεν μπορεί παρά να προκαλέσει το έντονο επιστημονικό ενδιαφέρον. Πολύ περισσότερο δε, όταν οι επιστήμονες έχουν επισκεφθεί το ίδιο οικοσύστημα πολλές φορές και τέτοιο φαινόμενο δεν έχουν αντικρίσει.
Προ ημερών, η δημοσίευση της μελέτης και οι δηλώσεις που έκανε ο διδάκτωρ μοριακής βιολογίας Γιάννης Σαίνης για την κατάσταση στην λίμνη Ζηρού, προκάλεσαν. Και προκάλεσαν αρκετές αντιδράσεις στον χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Ο κ. Γιάννης Σαίνης, με λόγο απλό και κατανοητό, καταθέτει τις απόψεις του μέσα από ένα άρθρο για το Epiruspost.gr και υπογραμμίζει ότι η λίμνη του Ζηρού, δεν είναι τόσο υγιής όσο θα θέλαμε. Εμείς από την πλευρά μας θα σημειώσουμε, ότι δεν είναι η πρώτη φορά που τα αποτελέσματα μιας επιστημονικής έρευνας για προβλήματα σε ένα οικοσύστημα, προκαλεί αντιδράσεις. Η αντίδραση και η αμφισβήτηση είναι η εύκολη λύση. Αυτό όμως που χρειάζεται σε τέτοιες περιπτώσεις είναι η εμβάθυνση της έρευνας και η λήψη μέτρων, ώστε τα προβλήματα να μην διαιωνίζονται και να μην διογκώνονται. Αυτή είναι η υποχρέωση και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Ακολουθεί το άρθρο του κ. Γιάννη Σαίνη:
Δύο από τις εγκυρότερες και με μεγάλη αναγνωσιμότητα κυριακάτικες εφημερίδες, η Καθημερινή και το Βήμα, αφιερώνουν ένα σημαντικό κομμάτι της ύλης τους στο να εκλαϊκεύσουν θέματα επιστημονικού ενδιαφέροντος. Το γεγονός αυτό δείχνει την απαίτηση του κοινού για ενημέρωση σε ζητήματα «περιβάλλοντος και υγείας» που είναι τα συνήθη υποκείμενα προς παρουσίαση. Δύο είναι τα προβλήματα στην εκλαΐκευση επιστημονικών άρθρων. Το πρώτο είναι το πως θα γίνει εύληπτο από τους μη ειδικούς ένα απόλυτα εξειδικευμένο θέμα, και το δεύτερο το πως θα αποφευχθεί η υπερβολή.
Θαύμα ή καταστροφή είναι συνήθως οι λέξεις που συνοδεύουν αναλύσεις επιστημονικών θεμάτων, κυρίως στην ηλεκτρονική ενημέρωση. Το θαύμα είναι συνήθως ιατρικό και η καταστροφή περιβαλλοντική. Η υπερβολή είναι σημείο των καιρών. Σημείο των καιρών είναι επίσης η υπερβολική αποτίμηση των δυνατοτήτων της επιστήμης, που εν πολλοίς σήμερα έχει αντικαταστήσει το ρόλο της θρησκείας. Η επιστήμη έχει αναγορευτεί στον «από μηχανής θεό» που θα μας λύσει όλα τα προβλήματα, θεώρηση που δεν ευσταθεί κατά τη γνώμη μου αλλά αυτό είναι άλλη συζήτηση. Φυσικά όλα αυτά είναι δεκτά μόνο εάν τα επιστημονικά δεδομένα μας βολεύουν, αλλιώς για τους επιστήμονες και τα αποτελέσματά τους υπάρχει και ο «καιάδας».
Κλείνοντας την μακριά εισαγωγή θα ήθελα δημόσια να ευχαριστήσω την κ. Γιάνναρου για την νηφάλια και εμπεριστατωμένη παρουσίαση της δουλειάς μας. Απέφυγε την υπερβολή και πράγματι εκλαΐκευσε σωστά το άρθρο. «Η λίμνη του Ζηρού βάφτηκε κόκκινη» έγραψε η κ. Γιάνναρου περιγράφοντας ακριβώς το φαινόμενο, όπως αποδεικνύεται από τις φωτογραφίες μας. Όταν είδαμε την λίμνη ήταν σούρουπο και η εικόνα της πραγματικά μας σόκαρε. Παρόλο που κάναμε δειγματοληψίες στη λίμνη τον προηγούμενο ενάμιση χρόνο δεν είχαμε ξαναδεί ποτέ κάτι τέτοιο. Αυτό δεν ταίριαζε με την περιοδικότητα των βιολογικών φαινομένων που γενικά χαρακτηρίζει τα οικοσυστήματα. Στο μικροσκόπιο η εικόνα μας προσανατόλισε σαφώς. Το νερό φαινόταν να έχει γεμίσει με εκατομμύρια βακτήρια του είδους Planktothrix rubescens. Το συγκεκριμένο είδος δεν χαρακτηρίζει τα μεσογειακά οικοσυστήματα, αλλά βορειοευρωπαϊκές συνήθως λίμνες. Το φαινόμενο του κόκκινου αίματος της Βουργουνδίας «Burgundy-blood phenomenon» όπως ονομάστηκε από ερευνητές που το ανέλυσαν στη λίμνη της Ζυρίχης, δεν ταίριαζε στη λίμνη του Ζηρού. Μήπως λοιπόν κάναμε λάθος; Επρεπε να αποδείξουμε ότι πράγματι υπήρχε το συγκεκριμένο είδος πέραν πάσης αμφιβολίας, πόσο μάλλον όταν αυτό ενοχοποιείται (σε μεγάλο αριθμό μελετών ξένων επιστημονικών ομάδων) για μεγάλη παραγωγή της βιοτοξίνης, μικροκυστίνη.
Πως όμως ταυτοποιείς το είδος; Όπως μαθαίνουν ακόμη και οι πρωτοετείς φοιτητές της Βιολογίας, δύο άτομα ανήκουν στο ίδιο είδος όταν μπορούν να αναπαραχθούν μεταξύ τους και να δώσουν γόνιμους απογόνους. Αυτό γενικά ισχύει αλλά δεν μας λύνει πάντα τα χέρια, ιδίως στην περίπτωση των βακτηρίων (Αυτή είναι και η περίπτωση της λίμνης του Ζηρού). Το ‘'πρόβλημα'' με τα βακτήρια είναι ότι δεν αναπαράγονται φυλετικά, δηλ. δεν κάνουν sex, αλλά αναπαράγονται με μια «απλή» διαίρεση, και επιπλέον αν τα ευνοεί το περιβάλλον αναπαράγονται πολύ γρήγορα. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί μέσα σε 20 λεπτά από 1 βακτήριο να έχουμε 2, από 2 βακτήρια 4 κο.κ, ενώ εμείς χρειαζόμαστε 9 μήνες για να μας προκύψει από 2 άτομα 1 μωρό, που επιπλέον χρειάζεται τουλάχιστον 15 χρόνια για να μπορέσει να φτάσει σε ηλικία αναπαραγωγής το ίδιο.
Τόσος χρόνος για την αναπαραγωγή του ανθρώπινου είδους φαίνεται τελικά πως δεν είναι σπατάλη. Ο άνθρωπος είναι το μόνο είδος στον πλανήτη με αυτοσυνείδηση και το μόνο είδος που ανέπτυξε τεχνολογία στοχεύοντας πρωταρχικά στην βελτίωση των δικών του συνθηκών επιβίωσης. Για το λόγο αυτό οι βιο-ιατρικές εφαρμογές εξελίσσονται ραγδαία, αποσπούν την μερίδα του λέοντος των ερευνητικών χρηματοδοτήσεων χαράσσοντας καινοτόμους δρόμους, τους οποίους στη συνέχεια ακολουθούν οι υπόλοιποι τομείς της βιολογίας. Από την δεκαετία του 50 όταν ταυτοποιήθηκε το DNA σαν μόριο της βιολογικής πληροφορίας πολλά άλλαξαν στην επιστήμη αυτή και κυρίως στις εφαρμογές της. Η μοναδικότητα του κάθε είδους και επιπλέον η μοναδικότητα του κάθε ατόμου είναι γνωστό σήμερα ότι καθορίζεται από το γενετικό του αποτύπωμα. Η δυνατότητα ανάλυσης του γενετικού υλικού, η μοριακή διάγνωση χρησιμοποιείται ευρέως. Στα τεστ πατρότητας, στην ταυτοποίηση ενόχων από μια τρίχα μαλλιών στον τόπο του εγκλήματος, στο μοριακό έλεγχο για την ταυτοποίηση του ιού ΗΙV που ευθύνεται για το AIDS κ.α.
Επιλέξαμε λοιπόν στην λίμνη του Ζηρού, να απαντήσουμε στο ερώτημα ποιο είναι αυτό το βακτήριο που έβαψε την λίμνη κόκκινη, με μοριακό έλεγχο. H απάντηση πέραν πάσης αμφιβολίας είναι ότι πράγματι ήταν το Planktothrix rubescens. Με μοριακό έλεγχο ταυτοποιήσαμε επίσης ότι το Planktothrix rubescens ήταν εκεί και το προηγούμενο χρονικό διάστημα, σε απειροελάχιστες ποσότητες. Όμως ποιοι λόγοι ώθησαν το συγκεκριμένο είδος σε αυτόν τον υπέρμετρο κυτταρικό πολλαπλασιασμό; Μετρήσαμε 300 εκατομμύρια κύτταρα σε ένα λίτρο νερού, ένα υπερβολικό αριθμό. Κυριαρχία ενός είδους σε ένα οικοσύστημα, όποιο και εάν είναι αυτό, υποδηλώνει διαταραχή του οικοσυστήματος. Ποια η φύση της διαταραχής; Το ερώτημα αυτό δεν μπορεί να απαντηθεί μετά βεβαιότητας αυτή τη στιγμή. Μπορεί να απαντηθεί σε 1 μήνα, μπορεί και σε 10 χρόνια. Το θέμα είναι ότι η λίμνη του Ζηρού δεν είναι τόσο υγιής όσο θα θέλαμε.
source: epiruspost.gr

Y.Γ. Ευχαριστούμε τον κ.Παπαβασιλείου Α. για την προώθηση της είδησης